Friday, 29 November 2013

Sikpui Ruoi- Hring zinga thi a ni thei di’m? (With reference to N. C. Hills)



Hmar hai laia  kut ropui tak chu “SIKPUI RUOI” hi a nih.(sakhhuona thangloin). Sikpui Ruoi hmangna hmasatak hi hriet ni naw sienkhawm Sikpui Hlaa inthawk pi pe pu ha’n an lo hmangna a sawt tah hriet thei a nih.Thlasik vanglai taka anlo hmang hlak a ni leiin, a hminga khawm “Tlasikpui Ruoi = Sikpui Ruoi” an lo ti a nih.Kum inzawnin an hmang kher ngai nawh. Bu le bal hau kum; kum inzawna an nei phat leh an hmang chau hlak a nih.

Kristien ei ni hnungin ei pi le pu hai hmangdan tamtak a hungin mil ta nawh a, nunphung tamtak ei rausan bawk. Amiruokchu ei ta dinga tha lem dinga rausan ei nih. Vawisun chen hin ei la hmang zui peia, ei hmangdan le hmangni khawm an ang vawng kher nawh. Autonomous District(N. c. Hills le Karbi Anglong)  a chu Mimtukthla Tarik 5 hi kumtin a dingin “Council Holiday” Hmar nauhai a lo pek ta hiel a nih. Khawvel pumpuia Hmar nauhai chengna po poah “Sawrkar chawl” umsun a nih.Sawrkarin chawl hiel mi pe sienkhawm tulai hin ei ngainatna le hmang hun an khat deu deu tah. Asan tam tak a um a, a tul le pawimaw tak chu Hmar nauhai ei kut umsun hlutsak le hnam danghai dan tha lak hi a nih.

Kum 2003 khan hnam buoina ei tuoka, hmuntin ramtinah raltlanin ei um. Ei kut hlutsak nawna kum chu a lo ni der el tah. 2006—anthawk ei hmangdan a hung danglam tana, khawvel hlim hlawpna zawngin ei fepui lem tah a nih. Ei hmang sun khawm zurui buoiin ei hmang zo. Hlasakthiem ei fiel sunhai hlak chu ei changdan mawinaw leiin lungawinaw taka kir khawm an lo hiel tah. Nu le pa, khawsung le hnam thuoituhai an kham zo tah. Hi leiin vawisun ni chenin Sikpui Ruoi hmang ding khawma dan le dun khir tak hnuoia hmang ei um nuol.

A chunga hrila a um khi Pu Lalkhum Keivawm  a hlaphuok “Hnam dang dan tha hai la veng ei ta” ti le chu sun le zan an tah. Nang le kei Hmar val le lanu mawphurna tamtak ei nei. Ei umdan siemthat a hun tak meu tah. Ei silfen pilvut benfai a hunt ah.

Sawrkar in Mimtukthla 5 Council Holiday a mi pek hi a hlutna a tlawm tah. Asanchu ei kut umsun khawm “zurui” buoina inlau leiin ei hmang ngam ta nawh. Pi le pu hai hmang hun anga hmang tum ni inla hlak chu a ni si nawh, Ei remchang dan anga hmang ei ni  ta si. Sawrkar in kut a ni lei ela chawl a mi pek am a nih? Tuhai hmang dinga ei sie am a na? Hmar nauhai kut a ni leia chawla pek ei nih a, hlutsak le hmang chu nang le keia chunga innghat a nih. Ei kut umsun hmang loa ei um um hin Chawl a nina san iem umzie a uma? Hnam ni sia mani nu tawng hrie lo ang ei ni tan mek tah. Mani hnam tawng hmang thei lo chu hring zinga thi ti a nih si. Hienga ei fe pei chun kum sawtnawte hnunga Ralte-hai ang la hung ning ei tih. Ei hnam kut umsun hi Sawrkarin a mi hlutsak pek angin hlusak ding ei nih.

“Nang Hmar nau, I kut I humhal naw chun tuin am humhal a ta? I hnam I hmangai chun insiemthatna tul hai insiem tha la, I kut hi ngaina rawh. Hnam danghai laka kan kut I ti the ve sun a nih hi. Kum sawtnawte hnunga ‘kut ei lo nei an nawm’ tawngkam a ni ding phal lul naw rawh.”

Saturday, 19 October 2013

“IT’S MY LIFE” Ka ta dingin a ṭha chie am??




Tulai khawvel-ah rambung le inzawmkhawm pawl hrang hrang in an ikhukpui tak chu mimal zalenna hi a nih. Mimal zalenna hi mihriem khawtlangnun inṭan tira a la hlawtling tak a nih. Mihriem hmasawnna a um chun zalenna a um tei tei hlak. Khawvel dana chun mihriem zalen ei nuoma, khuopdena/ suok nina ei theida. Amiruokchu zalenna hi inzawm thumal a na, a khat chauin a ngir suok thei nawh. Mawphurna le inkawptlat a nih. Khawtlangnun in mimal zalenna tamtak midanghai zalenna a sukbuoi nawna dingin a khuopde. Mimal zalenna a ni ruol ruolin midanghai zalenna in a mi khuopde. Zalen taka um ding chun mani mawphurna hlensuok ding a nih. Hi hi a nih zalenna diktak chu.

Khuo pakhat a hin khawtlang ṭhuoituhai leh hriltlangna an nei laiin Thanga chun a nuomdan ang taka um thei di’n ngenna a hni a. A nuomdan ang taka um thei di’n phalna an pek bawka. “I nuomdan ang taka I um phat iengpo khawm I chungah tlung sien kan mawphurna a um ta naw ding” ti’n thu an incha nghe nghe. A zuruiin vaihai leh buoina a siema, a chungthu bawzuitu ding tukhawm an um ta nawh. Thanga’n zalenna chu khupdena tamtak le inzul a nih ti a hrietsuok. English Poet John Milton chun hienghin a lo hril “When people cry freedom, then they mean to be unrestrained, self-willed or indisciplined, because one has to be wise and good before being able to love freedom’”

Zalenna umzie chu mani khuokhirna/ mani thununna hnuoia hring a nih. Mihriem changkangna dinga lungphum pawimaw tak chu zalenna hi a nih. Zalenna hin mihriem mawphurna an hriettir hlak. Hi mawphurna hi mimal chaua khum an nawh, khawtlangnun khawm a huomsa. Ei hriet ding pawimaw tak chu mimal zalenna mi ta dinga chimum a kai phat zalenna a ni thei ta ngai nawh.

Ngirhmun uksaklo/ ngaitha chu zalenna ti a nih ngai nawh. Mihirem zalen chu lungril ngar, ṭhangsalo or kil kahat um a nih ngai nawh. Zalenna chu mani nuom zawng tak thaw a nih ngai nawh. Buoina tlung hlak a tih khopdena bo chun. Zalenna umzie chu lungril inthuk taka ngaituo nuomna  le dan ang taka chang/ um a nih. Mihriem zalen chu mawphurna hlensuok mi a ni ding a nih asanchu a thilthaw le ngaituona po po mawphurtu a ni ding. Great Thinker Kant kha sungril taka zalen lo ni ngei a tih hi tawngkam a saksuok khan “The price of freedom is eternal violence”.

“Ka hrinngnun a nih, ka thu thu a nih, an mi tina ding a um nawh. Ka nuom nuom thawng ka tih”. Tulai ṭhangtharhai laia ṭangkam inlar tak a nih. Hi ṭawngkam hin mi hringnun a faksiet mek. Ṭhalai tamtak nu le pa, khuosung ṭhuoitu, hnam ṭhuoituhai thusuok iengma loa ngaiin an hringnun an khal meka. Zu le sa dawna buoina siem lo ding anti laiin zuruia buoina siemin midang zalenna dinga hnawksak um an nih  an inhriet phak der nawh. Hnam ṭhuoituha’n hnam dang ngaizawng nei awilo tia thu an insuo laiin a kal zawnga umin an hringnun an khal hlak. Vawitam zilna pek an ni khawma a huoilem a ṭhangin an mi tina ding a um nawh an ti rawp hlak. “It’s my life” an la ti nawk deu deu. An hawina le hlimna hnawtin an tlan hlak. Hnam darthlalang an nih ti hrietna an nei der nawh. Ka hringnun a nih ka thu tak a nih ti’n an hringnun an pham. Buoina le harsatna an tuok meu chu ka hnam, ka mi le sa ti’n an kirnawk hlak. Hnam le sakhuona sukpawitu an lo ni hlak. An hnu ta hlak bawk si. A ṭhen lem chu hnam ta dinga ṭi um an kai nawk nghal. Mani hnam sum tlawmte a zawrin hnamdanghai bawia an intangtir hlak. An zalenna a ṭhatnaw tienga hmangin midang zalenna sukbuoitu an ni  hlak. Absolute freedom anta dinga a derthawng zie an hriet phak der nawh.

Chuleiin iengkim hi thaw a thienga chu a ṭha vawng kher nawh.

Saturday, 24 August 2013

INDO-PAK RELATIONS

The urgent need of the hour



Due to the divide and rule policy of the British, India was divided into 2 nations. India and Pakistan share a close historic, cultural, geographical and economic ties but their relationship has been plagued by hostility and suspicion. This is clearly evident from the Kashmir dispute and the numerous conflict between the two nations.

After the passing of the Indian Independence Act by the British Parliament in 1947, two new sovereign nations were formed- India and Pakistan. But this was marked by a large number of deaths due to communal riots. Both the countries established diplomatic relations but the violent partition and numerous territorial disputes would overshadow their relationship. Since their independence, the two countries have fought 3 major wars, one undeclared wars and have been involved numerous armed conflict and military standoffs. With the exception of Indo-Pak War, 1971 which resulted in the birth of East Pakistan, the Kashmir dispute is the centre-point of all conflicts.

There have been numerous attempts to improve the relationship notably the Shimla Summit, the Agra Summit and the Lahore Summit. Certain confidence building measures such as the 2003 Ceasefire Agreement and the Delhi-Lahore bus service were successful in deescalating tensions. However, these efforts have been impeded by the 2001 Indian Parliament Attack, 2007 Samjhauta Express bombings, 2008 Mumbai attack and most recently the beheading of an Indian soldier on 8th January, 2013 the killing of 5 Indian Army on 6th August, 2013. The incident that took place on 6th August gave a severe blow to the meeting to be held between Nawaz Sharif and Manmohan Singh on the margins the UN General Assembly.

Starting from mid-January, this have been described as the ‘worst bout of fighting’ since the signing of 2003 Ceasefire Agreement. There have been a series of armed skirmishes along the Line of Control. This is not a healthy sign for the two South Asian nations.

The latest skirmishes along the Line of Control in Jammu & Kashmir exposed the lack of any sort of strategic clarity at the political level and sheer lack of options at the diplomatic level on how India should deal with Pakistan. It seems that India’s entire policy on Pakistan has shrunk into a single binary: to talk or not to talk. Over the last 67 years, India has failed to evolve a clear, cold-hearted policy on Pakistan. Merely declaring that a stable and prosperous Pakistan is India’s interest won’t help to deescalate tensions. There have to be a clear-cut policy on Pakistan to improve diplomatic ties. If it is India’s policy, then a big question arises as to what India has done to achieve this policy. The simple fact is that India has not made up its mind on what it wants from and out of Pakistan. This is one of the reasons why India has only an ad hoc tactical approach towards Pakistan.

The arrest of Lashkar-e-Toiba terrorist Tunda by the Special Cell of Delhi Police on 16th August  in Uttarakhand Banbasa area close to the Nepal Border revealed the hidden agenda of Pakistan. He was arrested with a Pakistani passport.

From the interrogation report:
3 lakh members in LeT
2 Groups out of LeT= Harkat-ul-Ansar and Harkat-ul-Jihad. On directions of ISI and LeT, groups merged under the name Jaish-e-Mohammad. JeM was used by ISI for its operations.
1.5 lakh members in JeM
Most LeT cadres are recruited from Punjab Province, Pkistan30-70 members in a group for training
12 armed persons always with Hafeez Saeed

The above report shows a number of Anti-India activists are operating from within Pakistan. If Pakistan really wants to maintain a close diplomatic  ties with India, Pakistan must act swiftly and stringently to arrest Hafeez Saeed(founder of LeT and mastermind of 2008 Mumbai Attack) who so far have been arrested on a number of occasions but released due to lack of evidence. It has to ensure India that Pakistan is not a safe haven for terrorists and not to engage in state sponsored terrorism/ proxy war against India. And the ISI too should stop helping infiltration of terrorists into India.

The speech of Honorable President of India Mr. Pranab Mukherjee on the eve of Independence Day clearly signifies that India is ready to defend its country at all cost. India with its military might may not be silenced for too long. There will be a time when India can no longer withstand its patience. Unless border skirmishes are resolved at the earliest, it will only lead to a state of war (might not be of conventional war). For the safety and security of World Peace particularly South Asia, it is of utmost importance for the two South Asian nations to resume bilateral talks at the earliest and refrain from any sort of violence.

Friday, 9 August 2013

INJUSTICE TO JUVENILE (With special reference to Hmar Society)

Google Image

Section 2(k) of the Juvenile Justice (Care and Protection of Children) Act, 2000 defines “juvenile”or “Child”as a person who has not completed eighteen years of age.

A thupui en ringawt khawma ziek ka huphur hle a, ziek hne ding khawmin ka thiemna le varna in a la phak nawh. Chu sa khawm chun ei Hmar hnam sungah kum tlinglohai ei enkawldan/ thunundan hi sawt taka inthawk ka lo ngaituo hlaka, sawl um ka ti el khelah naupang la hungin ṭhanglien pei hai ta ding khawma an hmakhuo sukpiktu an ni thei tlat.

Zawlbuk sikul-ah inthawka suokhai thuawi tak tak an ni hlak, mani neka upa inza dan an thiem a, tlawmngaina an hau el khelah khawsung ta dinga hnawksak um an um ngai nawh ti hi ka pi mi hril pek dan a nih a. Zawlbuk sikul la umsien chuh tulaia ei hnam sungah ti ti sep ngunna tak hai khawm hi a thlung kher ka ring nawh. Zawlbuk inzirtirna kha tharum le ṭitna nisien khawm a hun taka zirtir an ni leiin a petek an um bek ngai nawh.

Khawvel hung changkang peiin mihriem ei inzirtirdan le nundan khawm a hung danglam peia. Pi le pu nunphung tamtak khawm bansan ei nei nuol tah. Amiruokchuh kum la tlinglohaiin thawsuol an nei phat a ei la’n zil na ruok chuh a la danglam naw a, hnam mawl(barbarian) hai thawdan ei la fen ran.

Kum Zabi 20th anthawk Chanvo(Rights) mihriem inṭhanglienna/ vengna dinga pawimawzie hrietna a hung punga, chuongang takin Nuhmeihai khawmin Right to Vote, New Zealand in 1893 khan a lo pek tah a nih. Naupang Chanvo pawimawna leiin UNO khawma “Convention On The Rights Of Child”1989 khan a huoihawt. India khawma Juvenile Justice (Care and Protection of Children) Act Kum 2000 khan a lo pass tah.

Naupang Kumtlinglo chu thilsuol a thaw khawma dan angin(puilting dan) in a rel thei nawh a, Kum 18 an tlinghma po chuh Juvenile Justice (Care and Protection of Children) Act dan hnuoia enkawl an ni hlak. Thanga’n tuolthat sienla khawm kum a la tlingnaw chun a hming, sikul, address media ah suklang thei ni nawng a ta, misuol turu a zil angina zil thei bawk naw nih. A hranpa lieua enkawl ning a tih. “Child Welfare Committee”in Naupang Kum tlinglo chu venghimna, enkawlna mamaw ah a ngai chun a chungthu sukbo theina a nei. Nirbhaya Pawngsuol Case a khawm khan Kum tlinglo a ṭhangsa leiin a hming tarlang a ni naw el khelah  Juvenile Court a rel mek a nih. Thiem inchangtirnaw a ni chun a tam taka kum 3 Correctional Facilty a sie ning a tih.

Hmar hnam sunga khawm hin eiin enkawldan hi a ṭhanaw ka ti ni loin a taluo deuin ka ngai. Thanga’n ruk inru sien VDP/HYA/VAL/Nupui Pawlin a sim theina / inpuongsuokna  dingin zil ngei ei tih ti kan hmai nawh. Misuol thi ngei ngei ding anga ei inzil hin thil ṭhanaw tamtak a ra suok thei. Chuonghai chu:
  1. Nu le Pa, U le Nau, Ruol le Pai laka inremlona insangtak
  2. Mental health problems- Lunghnuolna, lungzingna
  3. Nu le pa kara inlaichinna a suksiet
  4. Ru le chang na/ ru ṭo.
Naupang chu taksa hremnaa(Corporal Punishment) enkawl nekin “Moral Policing” in a ra suok a ṭha lem ti’n Anne B. Smith chun a hril. Andik bawk a. Khawvel a inzawmkhawm lientak UNO hmana naupang kumtlinglo Chanvo a ngai pawimaw chun ei ni hi te hnam mawl(barbaric) inzilna ei la thaw zing ding am a nih?? Tlangmi ei ni na angina Police a rel chuh hmingsie angina ei ngai a, case khawm ei file zen zen nawh. Muolpho thlaka ei ngai si chun ei inzilna hi ei ngaituo chet chet hlak am?? Tulai khawvel varna an ṭhanglien pei angin naupanghai khawma ei hriet lo tamtak hriet an nei nuol tah. An chanvo an la hrietnaw leiin ei la muolpho naw mei mei a nih. Naupang bengvar tak el hi lo zil tah inla, a chanvo hrietna lei khan Police Case siem sien iem chang ei ta?? Police Case siem muolpho thlaka ei ngai thei chun Naupangpa thithaw leiin khuo, hnam Media ah na taka dem ei ni ding ti kan hmai nawh. Chu hmabaka muolphona a la um ding am a nih??


Na taka zilna ei inpek hin naupang a chanvo po po lapek tu ei ni ran a nih. Child Rights activist ei rama umhai sienchuh lungin intang um meu tang ei tih. India khawma dan ṭha tak naupang ta dingin an duong hih a bawsietu ni nekin a kengkawtu ni lem ei tiu. Ei naupanghai hi ei hmakhuo ṭhuoitu an ni si a. 

Tuesday, 9 July 2013

VARNA SYSTEM(CHI INTHLIERNA)


Varna hi a tawi zawngin, Aryanhai laia chi inthlierna tiha hril thei a nih. Nisienlakhawm, ringdana chun, India rama Aryanhai an hung lut hma daia lo um tah niin an inlang a. Rig Veda bu chun hiengang hin a hril a : Hnam chi hran hranhai chu pathien taksaa inthawka pieng an na; Brahmin chu pathien lu-a inthawka suok an na, anni hi hnam laia ansangtak an nih. Kshatriya hai chu a kut a inthawka suok an na, a âwm a inthawkin Vaishya an suok a, Sudra hai chu a ke a inthawka suok an nih. Hi hi chi inthlierna hung suok dan bulpui tak niha ring a nih.

Hinduhai hi hnam chi hran hran pali  a the thei an nih, chuonghai chu Brahmin, Kshatriya Vaishya le Sudra hai an nih.

(a)    Brahmin-hai: Hinduhai laia chun Brahmin hai hi hnam insangtakah an pawm a. Brahmin taphawt chun lekha an thiem seng ang a na, an sakhuo lekhabu hrilfietu le inchuktirtu an na, inthawina po po inhlantu an ni bawk.
(b)   Kshatriya-hai: Brahmin dawta hnam insâng chu Kshatriya hai an nih. Anni hi indo mi an nih a, hi chi hi raldo mi an ni leiin a chang chun vênghimtu tia hming inputtir khawm an ni hlak.
(c)    Vaishya-hai: A dawta hnam chu Vaishya-hai hi an nih a. Hi hnama mihai hi sinthawna dang dang, hieng hmuoi inlet dam, sumdawngna dam le sin ṭul dang danga inhmang hlakhai an nih.
(d)   Sudra-hai: Chi inthliernaa hnam hnuoihnungtak chu Sudra-hai an nih. Hi chihai hi ‘tâwk ser’ tia hriet khawm an ni hlak. Hieng hnamhai tading hin sikul kai dam, temple-ah lût dam, hnam insânghai le inbiek paw le thilthaw tlâng dam phal pek an ni ngai nawh a. An sinthaw ding khawm vantlang inkhawmna hmun sukfai le phitfai dam le thil pawrche themtu tak an nih a. Midang le an inpawl phal a ni ngai nawh.


Hindu laia chi inthlierna hi hun sawttaka an lo ching hlak, Aryan-hai India ram an hung luta inthawka sukngheta um chu a nih. India ram hmun dang dangah chi inthlierna a la um zing a. A bikin Orthodox Hindu( A firfiek pawlhai) hai lai a um hrat deutak a nih. Amiruokchu, tulai khawvela ding chun damte tea hung sukbo deu peiin a um tah a, chuong sa khawm chun mi lungrilah inthlierna hi a la hring zing a nih.

Monday, 17 June 2013

THE SHATTERED DREAMS INSPIRATION(2)



                                               
                                      Pathien remruot naw a ngaiin X college ah admission a lak tah a. Lekhabu tiem ding a nei ngai nawh. A ruolhai lekhabu, library a mi haw in a tiem lem hlak. Class-ah hotuhai thuhril ngun taka ngai mi a nih. Off class an nei huna a ruolhai lekha library-ah induthaw takin a tiem hlak. Mi ina uma lekha inchuk a ni leiin harsa a ti thei hle. Zingkar inhma taka thoin tuibel hai po po a lo sukbit vawng hlak. Naute zundap, thuohnaw sawp ding a um chun Khuma sawp rawh ti a ni hmasatak hlak. Tuibel, naute zundap thuomhnaw Khuma’n a sawp el khelah thlai suong tu khawm a nih. Khuma’n zana lekha tiemna hun ding a nei ngai meu nawh. Lekha tiem dinga a hangin ṭhung khawmin “Khuma ei pansakhai inah hang fe rawh/ Thingpui hung suong rawh” ti hi an thupui deu tak a nih. Khuma chu thuawi em em in a umna Pu le Pi ti po po sel der loin a thaw hlak.

Krismas chawla in a fe chang a nu kuomah a harsatzie inzawtin a ṭap zawi zawi hlak. A nu’n “Bawi I pa hlakin a mi maksan tah. Ka nauhai lai nang chau I nih kan hnemna, taima takin hun awl I nei huna lekha tiem la, nikhat chu la par dawk em em I tih. A hmasataka Pathien sie ding theinghil ngai ṭhak naw rawh” ti’n anfui hlak. Kum hung thar ding hi a huphur tak a ni hlak. A fe naw chun lekha anchuk ta naw ding a hriet leiin ṭap pumin in a suoksan chang a bo nawh.

Vawikhat chu a umna pu nauha’n a pu hriet loin a pawisa an lo laka. A umna nu’n Khuma’n a lak ka hmu a ti khak el. Khuma’n ienganga inhrilhlip tum sienkhawm a thiemchang naw ding a hriet leiin a pu kawlah khel hrilin ka mamaw taluoa ka lo lak a ni kha pu a ta. Chu zan chun a beidawng taluoin a inthei nawh. A pu le piha’n an suknawmnat dan a tuor muolsuo a ring naw leiin a zam tuma. A nu ṭawngbau a hrietzing leiin Pathien a rawn hmasa a. “I kai nuomna taka admission hmu naw la khawm inchuk theiin I um a, I beisei I lo hlawsamna kha I chi le kuonghai kuomah hril ding I nei ta naw ding, I zam chun kha chen rinum I tuorna po po tuihawk anga luong ral el ding a nih” ti’n Pathien rawl a hriet a. Chu phingleh a zam tumna chu ṭhulin, College Admission a hlawsamna kha a hriet dawk a, tumruna le chona nasatak ama-ah a siem ta lem a nih.
Nau fahra a ni ta leiin an hnemna umsun chu a nu chau a ni tah. Lekha inchuk tumruna a hung nei tira inthawk a thiltum lientak chuh a nu le pa inhawideua in umtir hi a nih. B.A. Final Year exam a pek ding tawmin a nu damnawthu a hriet a. Sienkhawm a lekhatiemna a ṭhul/ chai chuong nawh. A hmakhuo thlirin lungril sawltak pumin a tiem ṭal ṭal a. A exam ni ding tukin an hnemna umsun le a I ngai em em a nu chun khawvel rinum maksanin chatuon ram a lo inlawisan el tah. A examna a sunghan suk chai pal a ti an inlau leiin a nu’n a maksan thu an la hril el nawh. A exam tawpni ding tak tukin a pate’n “Khuma I nu’n thi hnunah kan hung hril che hi mi hriethiem hram rawh. I ṭhatna dinga kan hril naw che a nih. Khawvel rinum maksanin thi hnunga ei la hlun ding Vanram-ah a lo inlawi tah” ti’n a hril pek a. Khuma chu ṭap pumin exam a zo hram a. A pu phalna la in an vangkhawpui a pan a. A nu thlan-ah zu fein a ṭawngṭai a. “Lalpa nang ti loa kan hnemna um sun, ka beidawngna le harsatna kan thlun na tak I mi lak hmang pek hi mihriem rama en chun lungawina ding a um nawh. I ta a ni leiin I thu thu a na, ka dit nekin I dit lem leiin lawmthu ka hril che” ti’n an zawt a. Pathien in a nauhai a thlathlam ngai nawh ti a ni angin Khuma chu Pathienin a umpui zinga.

Khuma result a hung suok meu chun duthusam takin hlawtlingna a changa. A nu le pa lawm ding zie a ngaituoin lawmna mitthli a far nawh thei nawh. Pathien rawn pum zingin ṭhangna a zawnga. A tawpa sin insangtak a buonthluk ṭhuoi el ta a nih. Nu le nau neiin an sungkuo’n inhawi takin an khawsa ta a nih.

Moral: Khuma khawm a thiltum tak sin neia a nu le pa inhawi deua in um tir, Y College ah admission hmu hlawsam sienkhawm Lalpa an tlawn pui zing leiin a ta dinga a iruot pek chu a chel ta a nih. Hringnun ah vawitam tak hlawmsam chang um a tih, nisienlakhawm Lalpa neitu ta ding chun lungawinawna ding hrim a um ngai nawh. Tu ilakpek thei lo hlimna le lawmna neitu an ni lem hlak. An hlawsamna lunghnuol el loin tumruna lientak a inchangtirtu an ni lem hlak.

Sunday, 16 June 2013

THE SHATTERED DREAMS INSPIRATION(1)




“Please do not break your heart over the withering of a dream you once held, that never became yours! After all, the shattered dream could have very well been a nightmare and not a dream at all, you wouldn’t really know because you didn’t have it yet! Let the sparks fade, let the flame dim and die, you’ll never know it was poison” C. JOYBELL

Khmuna’n unau pasari a nei a. Ama hi an milai a nih. An sungkuo-ah a sie a ṭha po po mawphurtu a nih.

Harsatna le hriselnawna kara inchuk ṭawk ṭawk a ni leiin a lunghnuol chang a tam thei hle. A tumruna leiin Pawl Sawm First Division (Letter Mark Bu 4) in a buonthluk a. A hlawtlinga hi asuk lawmtu ni nekin a hringnun-ah sumphai suk zingtu chau a ni lem. An khuo-ah pawl 11 inchukna ding a um ta naw leiin an vangkhawpui a suoksan a ṭul ta si. An khawsakna a enin ngaidi(inchung) chu a tawpna a ni bawk. Fur ruosur angin a bienga mitthli a far ṭuk ṭuk el a nih. Anchuk dan ding a saikar laiin a pa’n hunlo takin muol a liemsan a. Harsatna sumpui thuo sari a hma-ah zing  sienkhawm tumruna lien lem petu a nih. Pawl 11 sunzawm nuom hle sienkhawm insung ngaituona leiin a kumnawka sunzawm lem dingin thuthlukna a siem ta a.

Sikul akai hlima college hming a ihriet a chun kai a tuma. Khuma thiltum laia pakhat a ni ve leiin a phur hle. Vawitam tak Pathien rawnin a kai nuomna thu an zawt a. Pathienin a nauhai ṭhatna dingin iengkim an tuok aphal ti ringna nghet tak neimi a nih. Kum khat chawl a lo ni leiin gap certificate a lak a. Admission ni a hung tlung zet tah. A hming admission la thei dinga an hung ko phing chun ṭawngtaina’n lawmthu a hril nghal a, namenin a lawm nawh.  Lawmna mitthli a far naw thei nawh. A lawmna chuh a sawt naw hle. Jacob 4:14 “Sum sawtnawte hung inlanga, bo nawk el hlak ang hi in ni sih a” ti ziek angin Khuma lawmna chuh mitkhap kar chaua bo nawk el a nih. A gap certificate kha Gazetted Officer a mi a ni si, an I lo ngiet tak kha Doctor(damnawna lei chau an pawm) anthawk a lo ni leiin a ibeisiei le a ithlakhla tak chu a hlawsam ta a nih. A tirin a hrietthiem naw a, tuorthiem intak a tih. Suol ihmang anlau leiin ṭawngṭai pumin a thlungna hotel a pan pei a. A thlung le inruolin bawkkhupin a ṭawngṭai a. Beidawng taka a ṭawngṭai hnungin Lalpa’n hienghin a dawna “I ṭhatna dingin iengkim ka ruot hlak. Mihriem thiltum le beisei po po sukpuitling lang mi hrie phak nawng in ta, uong pal in tih. Harsatna, beidawngna, lungngaina, hlawsamna tuok huna khawm bel ding I mi la nei hi I vangneina a nih.”  Lalpa dawnna a hriet hnungin Khuma’n an  chelrem pui thei chau a nih.

Sunzawm nawk ding……………

FATHER’S DAY CHING ṬHANAW


Khawte a um na na chu Father’s Day hi kan hmang ngai meu nawh. Ka hriet ṭanna chu Silcharah HS 1st Year ka thaw kum kha a nih. Mak tina in vawisun chen ka la sipliem. A ṭhatna nekin a ṭhatnawna ruok ka hmu hi mak ve tak a nih.

Father’s Day hi iem a na? Pahai chawimawina ni chu a ni deu tak. Rambung tamtak a chun Pathienni vawithumna a hmang a ni hlak. Thlado 19, 1910 Spokane YMCA ah Father’s Day hmasatak a nih.

Sungkuo indin ta hai chun Pa ngirhmun le mawphurna rikzie ka neka hriechieng lem vawng in nih. Ka sawl ka kham ti loin an sinthawna a tumru takin an kawppui, nau le tehai chawmna dingin sin an thaw. An nauhai ruol inhnar loa siem, mani neka upa inza, thuawi, Krista lampui kawkhmu, siem puitling hi an thiltum tak a nih. Lungril sawlna leiin zanmu tuorem lo khawp hiela an um chang a bo ngai nawh.


Chawimawina an phu lai zingin ei thawdan dan hi a ṭha chie am? Ringtu ei nina leiin ei hunser tak chu biekinah ei hmang hlak. Naupang bunghrang, Ṭhalai bunghrang, Nupui bunghrang anthawk hla inhlanna, thilpek ei nei hai hi ei thaw ding hrim a nih. Thilpek huna ei thawdan ruok hi chu ṭha ka ti ve naw thung. Mani nuhmeiha’n an pasalhai biekin sunga pek ding ti vet hi thaw ta naw hram inla nuom a um takzet. Hmeithai, sin thawna leia hmun danga umhai ta ding chun khawsawtna/ ka nuhmeila la dam sien/ ka nuhmei umsien ka kuoma ti nawng an tih ei ti thei thak nawh. An hlimlai tak lungnaina/ mitthli surna hmangruo a ni ve thei tlat. Krista zara unau ei nina inlangtir theina chu a tu el khawm mani kawppui nekin papui taphawt bunghrang hminga inpektuona hi a nih.


India danpui siemtuhaiin constitution an siem lai khan rambung tamtak a clause, acts, rights etc an inṭhangsa tir a. A ṭhatna le ṭhatnawna tamtak a um. A ṭhatnawna pakhat chu rambung danga thilhai India rama anbel thei am ti ngaituona an neinawna hi a nih. Father’s Day khawm hi ei rama inṭan a ni naw leiin a ṭhatnawna a um ve tlat. Saphai dan iengkim ah ei bel vet hi ei sietpui na tak a nih. Entirna: Innei huna Mo fawm(a var) hak kher kher, pi le pu thurosie iengmalo a ngaina etc. Pu Lalkhum Keivom a hla phuok “Aw Kan Hmar Ram” a chun “Hnam dang dan ṭhahai la veng ei ta, An dan suol thik loin” a lo ti hi mitinin mani sengah inbel thei inla chu hnam changkang tak ni ngei ei tih.

Wednesday, 12 June 2013

SHATABHDI RÊL SUNGAH


Zingkar inhma takin Haflongah rêl ticket lâk ding ka ni leiin in ka suoksan a. Haflong ka tlung hnungin Lower Haflong Railway Station ka pan nal nal a. Ticket ka lak zoin ka nulienhai inah rêl hung hma poa châwl dingin ka fe a. Dar 2 in Haflong kan suoksan a. Shatabhdi nang ding le nang naw ding ka saikar lain inhnu ta inlang khawm Lumding Stationah a lo la um a.

Inhmawtak pumin D 3 ka pan nal nal a. Ka lût le inruolin a fe nghal a. Ka ṭhungna ding D3 lailung tak a ni leiin ka la lâwn met a. Ka tlung le inruolin ka sâwl bawk, ka thuomhnaw a siena dinga ka sie nghal a. Ka nghakir ka ti chu lânu innui sieuin a mi lo en a. Kan zak kûk leiin ka ṭhungna dinga kan ṭhung chawt a. En ṭha ngam naw tehlem ka thaw a. Anzak leiin hrietnaw tehlem chu ansir ni ngei a tih a ruolhai a biek buoi a. Keikhawm kan zak leiin en ṭha ngam loin ka um a. Ka en nuom bawk si, kan zak bawk si. Ka chanhai luotin kuttin ka se hlawl. A hmel ṭhatzie hmu vuot chau langkhawm siemtu lungawi ding zie ka ngaituo a. Khang lâwm lâwm a ngo el kha iengtak am a fak bîk kan dawn nuom hiel. Chieng taka en dan ding ka ngaituo laiin hrietnavar hmang ṭhangkaina hun a ni awm hi ka ti a. Ka cellphone camera on in ka en chieng chawt a. Ka hnunga inṭhung han mi hmu pal anti kan lau bawk si, Internet thaw ni awm takin ka hawiher ka sukdang lam a. A ruolhai leh an inbiekna a inthawkin Naga a ni ngei a nih ti ka hriet thei. A lim la nuom hle lang khawm ka cellphone camera ri a suok ding a ni leiin ka lak naw mei mei a nih.

Khâng lawma ngo le hmelṭha ka la tawng ngai meu nawh. Ka thipui anga thipui chu tam ngawt an tih ti kan hmai nawh. Hmelṭhahai hi an pieng vangnei zie an inngaituo hlak dim ti ringawtin ka sipliem. Hun fe hrat leiin hun sukchât khawm ka nuom hiel. Narangi kan thlung meu chuh lung a âwi nuom naw hle. Ghy kan thlung el ta ding nisien khawm a sakhmel hmu ding ringawtin la chuong nuom hle langkhawm ṭum a hung ngai ta si. A pumduong chipchier taka ka hmu nuom leiin a neka ṭum hmasa dingin inrang takin ka suok a. Kawtkhar a hung dâK meu chuh ka lo en kan sir rawng rawng. Tlangpa kerai inbâl lul le mawngbâwr pâwng kâk a lo ni ran.

hahahahaha

Saturday, 8 June 2013

KA RUOLHAI


“Aw rinumna hin damsung mi dei ding a nih”
          “Aw rinumnahai thuo iengzam I lan thlar a.
          Damsunga ka tuok ding le mi lo hmuok ding hai chu”
                             (AW RINUMNA)
Mi anga neinung kan ni naw leiin harsa takin lekha kan chuk a. Kan inah mazu an tap an tap el a nih. Ka  Nu le pa’n harsa taka an naupa thiemna runsang beiseina leia an mi enkawl hi an chungah hrilseng ruollo lawmthu ka bat a nih. A letlingin kan phalam a,  chawl um sun sun ah in ka fe hin an sinthaw ka thangpui hlak. An sakhmel ka enin an sinthawna sawlzie, an naupa ta dinga an tha le zung po po an seng hi tumruna mi petu an nih. Iengtik am sinthawin ka nu le pa phur ka sawk zangkhai ding ti ka ngaituo tawp thei ngai nawh. Lekha inchuk tawp tawpa an sin thangpui ka nuom chang a bo nawh. Hlamzui lekha inchuk mi’n mi ting an tih kan lau leiin ka lan chuk hram hram a nih.


Sawrthla eng mawi pham dingin tuola thungna chawiin ka suok a. Vanchung laizawr thlirin ka mit ka len vel lai chun ka ruolhai in an mi phatsan naw zie a min hriettir a. Pasal kan ti hlak a chuh ka ruolhaiin an mi ngaizie ka hmu pha lungriemin a mi thlak buok naw thei nawh. Pangkawp ei ti hai ang deua mi kawp tlat an nih.

Vawitam tak zanmu tuorem loa mi siemtu khawm an ni tho an nih. Pathienin zan chawl hadamna ding a mi pek a chuh ka ta dingin chawlna hrim a um ngai nawh. Khum lai zawlah inher inherin khawfingchat ier ier chen khawm ka meng a bo ngai nawh. Hieng lawma harsatna in a mi thlak buok el hi mihriem rama en chun hrietthiem a harsa ka tih. Chung Pathienin a dit dan ang taka a min duong a ni si. Iem hril ka ta!! “ A changing sim thing a par a, a chang in hmar thing a par hlak” hi thu hi beisiena lientak min nei tirtu a rawp hlak.

Ruol le pai pawl ka nuom thei hle a chuh khawsakna inthlau leiin ruol pawl ka ban hlawl a nih. Indu taluo, I uong ka ruol haiin an mi ti chang a tam thei hle. An mi ti na hai harsa ti lang khawm ka vunin a huop naw tlat leiin uksak naw tehlem ka thaw hlawl hlak a nih. Ka nu le pa harsa ka ti zie hril ka tum hlak a chuh an lungril sawl nak sapa suk sawl ka nuom naw leiin ka ip hmin a ni tak. Bu suong ding ka nei naw leiin phingtama ka um chang a tam.

Lalpa kuoma ka beidawngnahai intlunin mitthli sur rak khawpa ka tawngtai pha a thu le hlaa mi pawlin phingtam dangchar hrim hrim ka hriet ngai nawh. Ka ruoltha neisun chuh Lal Isu chau hi a nih. Ka ruolhai hlaka an mi thlak buok el si. Iengtik am in mi fesan ding a na ka ruolhai!!! A van tak ngei de aw hringnun!!! Khawpui kawtthler a phingtam dangcharhai ka enin ka vangnei zie Lalpa’n a min hriet tir rawp hlak. Harsatna le beidawngna huna intlun ding ka nei hi ka vangnei na tak a nih. A leltlingin harsatna kan chunga a tlung hi mi siemthatu ni’n an lang hlak. Mihausa nau an pahai neina chen tamtak Lalpa lampui pet hmanga khawvel roupuina chenhai ka hmuin inhnarna hrim ka nei nawh. Khawvelin a mi pek theilo hlimna thuruk hi Isu nei naw lang kan harsat naksapa nei kan ring nawh.


Ka ruolhai HARSATNA, RINUMNA, RETHEINA le BEIDAWNGNA han mi pawl ban  ngainaw hai sienkhawm an ni neka RUOLTHA le RINGUM Lal ISU nei hi ka ta din lungawina a nih.

Saturday, 25 May 2013

KA HRINGNUN LAMTLUONG HRAW TE HI


Tulaia ka umdan le ka thiltuok hin tamtak a min ngaituo tir nghe nghe a. Thiemnaw inchangna ngawtin ka sipa, thawthei hlak chu ka nei bawk si nawh. Ieng po khawm nisien thil dang hril sap ta loin a thupui a lut chawr el tang ka tih.

Kum 2007 in Pawl 9 ka thaw a. Hi kum hi ngaizawng ka nei na hmasatak a nih. Kan hostel a chun a hung um ve a, ka hmutak ni anthawk in keia danglamna lientak a um ta a. Ka hawiher le ka khawm nghat khawm a dang ta hle. Ka vawikhat neina ding a ni leiin ka lan zak em em a, iengkhawm ka la hril el nawh. Then le ruolhai zarin 17 March, 2008 in ka dit ti chu a hung hriet ve ta a.  April 2 zan dar 9:30 tlumte tlira ka lo tlir hlak chuh a tak ngei a lo inching ta a nih. Ka zaksiet leiin kan inbiek khat em em a, ka tawng an rang bawk leiin ka hril khawm a hriet tha ngai nawh(hahaha). Sienkhawm hlim em em in thla iem a ni chen chu kan in ngaizawng hman a nih. September 10 in ka hmangai em em chun thena biethu a hung tiem el tah a, um ngaina hrie loin zana hin ka tap rawng rawng el hlak a nih. A mi thena san hlak a mi hril bawk si naw, ka vawikhat neina a ni bawk leiin tuor thiem intak ka ti hle. Khuonu ruot a lo ni si. Vawitam kan dawn hnung khawmin dawnzai a mi rel si nawh, a van tak ngei de aw khang hun lai kha. Naupang te el ni langkhawm namenin a pur ka do nawh. Zanmu tuorem khawm an tak thei hle. Sienkhawm ka suklang ngai thak nawh. A mi the leiin ka cher naksapa ka cher nawk zuol a. A ru khat ang tho ka nih.

29 May 2009 in Pathien zau chauin Pawl sawm Letter Mark pali hmuin ka pass ve a. Kaina ding kan saikar lai zingin ka pa’n Hringchar khawpui a kai din a mi suktluk pui ta a. Sienkhawm ka lawmna a famkim thei tak tak nawh. Nitin in a thar a tharin kan ngaina a zuol a. Nikhat chuh ka beidawng luotin a ruolnu kan dawn tir hlawl el tah a. Kum 2 sunga dawnzai rel el naw kha thudik le thudik naw chuh ka hriet nawh, a hung hril ta a. Ka hrietin ka tap zawi zawi a, hostel a um ka ni leiin ka ruolhai mi hriet kan lau taluo leiin damti a ka tap ka ti chuh muolpho rak khawpin ka tap suok hlawl a nih. Ka bienga mittui tui annga far ti lang khawm an khel kher ka ring nawh. Mi tawngbau awiin maw a mi lo the, ieng dinga kei min dawn lova hienga a mi siem am a na ti’n ka ngaituo a, thiemnaw kan changtir tum po leh zawng tuor aiin ngauin a tuor an ti ang deuin kei intak ka ti lema, mak ve tak a nih. Theinghil ka tum po leh ka hmangaina le ka ngai a zuol deu deu a, thawthei hlak ka nei ta si nawh.  Hlimlaini hai ka dawn kir changin a rang vaina ding chau a lo ni el ta si. Ka van rieng ngei de aw!!!

A law ngaina ka hriet ta naw leiin 11 le 12 ka thaw sung ngaizawng pahni ka nei ve a, sienkhawm hlimna tak tak a mi pek thei nawh. A tawpa an lungril na takin ka siem ta lem a. Vawizan hin hmu phak naw lang cheu khawm in ngaidamna ka hung ngen mawl mawl cheu a nih. Ieng dinga inlungril sukna tu ding chaua lo um el am ka na ti’n ka ngaituo tawp thei ngai nawh ti hi mi lo hriepui mawl ro. Thiltha le iengkima in mi lo bawisawmna kawnga lawmthu hril ding tam tak ka nei cheu in kuoma. In lunngril na taka ka lo siem cheu kha keima ah ka lo inbel thei naw lei ana, amiruokchuh vawizan hin kan bel thei ve ta a, in lo pal ram kha ka chana ka hei inbel meu chuh um ngaina ka hriet nawh. Iengpo khawm nisien Pathien hming tak meuin mi ngaidam lul ro. Ka neka tha khawm la hmu ngei ka beisei el khelah la hmu ngei bawk in tih.

TDC zawm dingin Ghy ah ka um nawk ta a. Kum 5 hnunga  chena ka la theinghil theilo nu, theinghil thei lo ding khawpa ka ring kha mak takin September 9, 2012 in a lo dam nawk der an tah. Ka tawngtaina Lalpa’n a dawn ka ti naw thei nawh. Ka hnina kha a mi sukpuitling pek leiin hringnun thara leng ang deua kan ngai lai takin hriet naw Karin Dec 11, 2012 in natna hrik pai ang deuin ka na ta a. Thawthei hlak ka nei si nawh!!  A va sawt naw ngei de aw!! Ieng dinga hlamzui hmanaina hi ka tuok el am a na tia kan ngaituo lain 11 le 12 kan chuk sungai  x le y( name changed) chunga ka I lo thaw kha ka chungah a fu ta ni’n ka hriet a, tuorna hle lang khawm hi ngei hi a nih mi hnemtu chuh.

Kawng khata ngaituo chun ieng dinga hlamzui hmangaina ka tuok nawk el am a nih ti ruok hi chuh hrietthiem harsa ka tih. Khuonu ruot a lo ni el ta si. Ka lampui pik tak hi ieng chena la pik ding am I na?? A eng sawt naw ngei de aw!! Eng dinga I mi phal naw reng am a nih?? Hringnun lamtluong hraw harsa ka ti ngawt el. Hnemtu ding in um hlawl naw maw?? Chelban boa um hi antak ngei de aw!!

Emily Bronte in a poem “: Remembrance” a chun hienghin a lo zieka “ 15 wild Decembers From those brown hills have melted into spring
Faithful, indeed, is the spirit that remembers After such years of change and suffering”. A tleirawl laia a hmangai takin fam a chang  leia a phuok a nih. Keikhawm iengza Dec am a na purdo a ka um nawk ding hi?? A van tak ngei de aw Hringnun!!

KA LAWMNA BEK BEK



North Cachar Hills Autonomous Council MAC election nei hun ding le nomination file hun ding ka hriet le inruolin zanmu tuorem lo khawpin ngaituona ka neia. Ka piengna-Harangajao a ram le leilung min inhawi ti naw hai sienkhawm ka ta ding chun khawvel vanram a ni ringawt a nih. Lekha inchukin Ghy khawpuia um lang khawm ka lungril umna chu Harangajao bawk a ni nawk hlak. Min khawvel changkangna tieng an pan po leh kan vangkhawpui ruok chu Old Stone Age tieng a hmasawn tlat. Iengpo khawm nisien a thupui a lut chawr el tang ka tih.

Nomination file ni a hung hnai deu deu, ka lung anrim deu deu. Tu tum aw an ngir ding, India sawrkar in Right to Franchise a mi pek hi phingpui vawikhat vawihni inhawitir na ringawtin kan hmang rek el dim ti ngaituona’n ka sipliem a. Nomination File ni a hung tlung zet tah, ka I lo ti tak chu a hung tlung tah. Thawthei hlak ka nei bawk si nawh, ka theisun chuh ka sung le kuohai hrilvar chau anta ti ka hrieta, namenin ka lo sawl nawh. “ Money can buy everything except life” hi thu hin ka nabenga dar angin an ri tawp thei nawh.


Sap sumdawnghai Britain rama inthawk hungin kum 200 lai zet India an thuhnuoia an lo sie a. An inlal sung po po India neina an ram changkang na dingin an hmang char char a, a ram le leilung chu suk hmasawn nekin an suk pasie lem. An ni hlawkna naw ding kha chuh thaw kuok hrim an nei bek nawh. Asan bulpui tak chu a ram mi an ni naw lei kha a ni tak a nih. Mani u le nauhai hman hmangai intak ei ti nak laia British Sorkar khan India a lo hmangai naw ding reng a nih.


Kan constituency 25 Lower Kharthong khawm mi 3 in nomination an hung file ve a- Ngamrothang Hmar, Lallawmtan Lungtau, Ropui. An in CANDIDATE nasan ruok chu pakhat khawm ka hriet pui nawh. Ram le hnam hmangaina leia sukchangkang/hmasawn nuom, mani phing sukbel nuomna leia in Candidate an ni??? An manifesto a chu chu kha kha thawng ka tih ti chu anhril ve a. An bau an kuo lei chaua an hril am an lungril ruk taka an ti??? Ka hriet ve der nawh.


Pu Zuol an lal lain changkangna ding awm chuh an hungin lang vuot a, sienkhawm tak chang ram ruok chu a va vang kher el!! Buolmuol Bagan a road chu an hung siem ngeia, fur a hung niin vadungte ti thei khawp hielin a um nawk. A mipuihai kan tha taluo lei, a agent hai lei, Pu Zuol a lei, ama chungah hai lei, Office a thawktu hai lei- tuhai lei am a ni ruok chuh ka hriet nawh. “Hmar tlangpui an thim” Pu Thangngur in a ti le khan tekhi thei a ni am aw??? Ni mei a tih. Pu Zuol hi a biel mi le sa ngei nisien khawm changkangna ding ruok kha chu a va vang de!! Tak changlo changkangna el chau a lo nih.


Pu Lallawmtan le Pi Ropui hi a biel mi le sa chu an ni naw tawp. Ieng leia an hungin candidate am ti ka lo ngaituo laiin Jinam valley a min hriet suok tir rum rum a. Jinam Valley hi NC Hills a Hmar nauhai Jerusalem ti’n ka lo ko ve hlak a, sienkhawm vawisun ni chen hin a ram le leilung thautui chu British Sorkar ang deu khan ram dang mi’n an la sawrdawk pei. Tuhai thiem naw am a na??? A thlangtu mipui hai lei am an Candidate hai ??? Ka hriet lul nawh. Vawisun ni chena a la tlinghai hi iem ana an thaw??? Nang le keia sie le tha hrietna an tah. A tu khawm ka dem nawh ana chuh mani phingpui lo ngaituo leia a mipui hai khawvel puotienga an la sie ruok chu dem thei pa tawpin ka dem. Zani ela an thlangtling pa Pu Khawbung hi te?? A ram le leilung mi ni lo, tuolpui mi le sa ni bawk si, iengleia a zun candidate am a na?? Ka hriet ta naw bak el. A biel mi le sa in candidate an um si a, piengna ram hmangaitu ding ieng leia an tlangtling naw el am a na??? Sum nei naw lei, Politically not fit, mipui dit naw reng reng lei, a lo tling khawma chem mawl ang- ieng lei tak am a ni??? Ka hriet lul nawh. A biel mi le sa Candidate pa- a ram le leilung hriechiengtu hin hmangaina tinreng in a hmangai awm vei leh, mani pienga le murna hmangai naw tu chu tawngsie phur thlak a nih. Iengpo khawm nisien a tling tling tak chu mani hmasiel lo dingin ka ngen mawl mawl.


Harsatna in iengkim thaw an huom an lo ti angin Campaining tan a ni char anthawk khan Congress Candidate nekin Independent han ri an nei ti ka hriet chu siemtu kan tum nuom hiel a nih. A dit dan ang taka siem ei ni si. Ngamrothang- kum sung khan a field a lo siem char char a, harsatna le buoina tuoktu a I lo thangpui hai kha anphatsan tu an ni el am an ta aw ti ka ngaituo a, harsatna lei a ni leiin tukhawm ka mawsiet ngam nawh. Election tawm ela ri hung nei phut, sum senga ri hung neihai kha dem thei pa tawpin ka dem. Buolmuol Bagan a RPF camp ramhnuoimi han an hung ambush tum khan khawtiem an um zo??? Nu le nau thlaphang takin an um lai thlamuongtu ding pakhat khawm an um nawh. In candidate tum an ni si chun long term plan neiin hung ta raw hai seh. Thawk le khata sum anhung dehawn po po kha harsa ngawi ngawi hai kuoma an tlawnin semhai sien thiltha thaw an ni awm veil eh. Mi thenkhat zu le sa chenna ding ringawt a anhmang kha chu a va hei pam lawm lawm, ram le hnam suksietu el chau an lo nih. Politically minded nei naw hai chu hung lul tan aw ro.


Sipai laka mi vengtu, damnaw Haflong a buoipui ngaihai lo buoipui tu, tulna le mamawna a lo thangpui hlaktu, ka sawl e ka kham e ti loin mipui kan kuoltu MAC a ni naw lai khawmin- mi anga sumhnar nei lel lul chu an nawh, sienkhawm a thei ang tawp tawpa mipui a lo samdawl na kha a ra ei inkhumtir leiin vawisun hin Lower Kharthong mi le sa hai pop o kuoma ka lawm takzet. Lower Kharthong a thautui hung sawrdawk tum ringawt hai, neina lei ringawt a ri hung nei phut hai kha ei vote hlutak ei lo pek naw leiin ka lawm takzet. Ei PM Manmohan Singh khawm ASSAM Rajya Sabha MP dingin vawili zet a lo ni ta a, tulai hnai el khan a vawinga dingin nomination a lo file nawk tah, Rambung thuoitu meu hmana a constituency ieng thaw kuo lo chun a ram mi naw hai chun hmangaina tak tak an nei ding am a nih???


Ka u le nau, sung le kuo, then le ruol, Lower Kharthong mipui po po ramdang mi han an mi thuoi ding ditnaw a, a ram ni ngei, mipui hriechiengtu ei tlang thling leiin inchunga lawmthu hril ruollo ka bat. Hmatieng khawm ei ni laia mi ngei mi thuoitu thlangtling nawk ding ka hung fielsa bawk cheu.



DANIEL LUNGTAU
25 MAY, 2013