Monday, 17 June 2013

THE SHATTERED DREAMS INSPIRATION(2)



                                               
                                      Pathien remruot naw a ngaiin X college ah admission a lak tah a. Lekhabu tiem ding a nei ngai nawh. A ruolhai lekhabu, library a mi haw in a tiem lem hlak. Class-ah hotuhai thuhril ngun taka ngai mi a nih. Off class an nei huna a ruolhai lekha library-ah induthaw takin a tiem hlak. Mi ina uma lekha inchuk a ni leiin harsa a ti thei hle. Zingkar inhma taka thoin tuibel hai po po a lo sukbit vawng hlak. Naute zundap, thuohnaw sawp ding a um chun Khuma sawp rawh ti a ni hmasatak hlak. Tuibel, naute zundap thuomhnaw Khuma’n a sawp el khelah thlai suong tu khawm a nih. Khuma’n zana lekha tiemna hun ding a nei ngai meu nawh. Lekha tiem dinga a hangin ṭhung khawmin “Khuma ei pansakhai inah hang fe rawh/ Thingpui hung suong rawh” ti hi an thupui deu tak a nih. Khuma chu thuawi em em in a umna Pu le Pi ti po po sel der loin a thaw hlak.

Krismas chawla in a fe chang a nu kuomah a harsatzie inzawtin a ṭap zawi zawi hlak. A nu’n “Bawi I pa hlakin a mi maksan tah. Ka nauhai lai nang chau I nih kan hnemna, taima takin hun awl I nei huna lekha tiem la, nikhat chu la par dawk em em I tih. A hmasataka Pathien sie ding theinghil ngai ṭhak naw rawh” ti’n anfui hlak. Kum hung thar ding hi a huphur tak a ni hlak. A fe naw chun lekha anchuk ta naw ding a hriet leiin ṭap pumin in a suoksan chang a bo nawh.

Vawikhat chu a umna pu nauha’n a pu hriet loin a pawisa an lo laka. A umna nu’n Khuma’n a lak ka hmu a ti khak el. Khuma’n ienganga inhrilhlip tum sienkhawm a thiemchang naw ding a hriet leiin a pu kawlah khel hrilin ka mamaw taluoa ka lo lak a ni kha pu a ta. Chu zan chun a beidawng taluoin a inthei nawh. A pu le piha’n an suknawmnat dan a tuor muolsuo a ring naw leiin a zam tuma. A nu ṭawngbau a hrietzing leiin Pathien a rawn hmasa a. “I kai nuomna taka admission hmu naw la khawm inchuk theiin I um a, I beisei I lo hlawsamna kha I chi le kuonghai kuomah hril ding I nei ta naw ding, I zam chun kha chen rinum I tuorna po po tuihawk anga luong ral el ding a nih” ti’n Pathien rawl a hriet a. Chu phingleh a zam tumna chu ṭhulin, College Admission a hlawsamna kha a hriet dawk a, tumruna le chona nasatak ama-ah a siem ta lem a nih.
Nau fahra a ni ta leiin an hnemna umsun chu a nu chau a ni tah. Lekha inchuk tumruna a hung nei tira inthawk a thiltum lientak chuh a nu le pa inhawideua in umtir hi a nih. B.A. Final Year exam a pek ding tawmin a nu damnawthu a hriet a. Sienkhawm a lekhatiemna a ṭhul/ chai chuong nawh. A hmakhuo thlirin lungril sawltak pumin a tiem ṭal ṭal a. A exam ni ding tukin an hnemna umsun le a I ngai em em a nu chun khawvel rinum maksanin chatuon ram a lo inlawisan el tah. A examna a sunghan suk chai pal a ti an inlau leiin a nu’n a maksan thu an la hril el nawh. A exam tawpni ding tak tukin a pate’n “Khuma I nu’n thi hnunah kan hung hril che hi mi hriethiem hram rawh. I ṭhatna dinga kan hril naw che a nih. Khawvel rinum maksanin thi hnunga ei la hlun ding Vanram-ah a lo inlawi tah” ti’n a hril pek a. Khuma chu ṭap pumin exam a zo hram a. A pu phalna la in an vangkhawpui a pan a. A nu thlan-ah zu fein a ṭawngṭai a. “Lalpa nang ti loa kan hnemna um sun, ka beidawngna le harsatna kan thlun na tak I mi lak hmang pek hi mihriem rama en chun lungawina ding a um nawh. I ta a ni leiin I thu thu a na, ka dit nekin I dit lem leiin lawmthu ka hril che” ti’n an zawt a. Pathien in a nauhai a thlathlam ngai nawh ti a ni angin Khuma chu Pathienin a umpui zinga.

Khuma result a hung suok meu chun duthusam takin hlawtlingna a changa. A nu le pa lawm ding zie a ngaituoin lawmna mitthli a far nawh thei nawh. Pathien rawn pum zingin ṭhangna a zawnga. A tawpa sin insangtak a buonthluk ṭhuoi el ta a nih. Nu le nau neiin an sungkuo’n inhawi takin an khawsa ta a nih.

Moral: Khuma khawm a thiltum tak sin neia a nu le pa inhawi deua in um tir, Y College ah admission hmu hlawsam sienkhawm Lalpa an tlawn pui zing leiin a ta dinga a iruot pek chu a chel ta a nih. Hringnun ah vawitam tak hlawmsam chang um a tih, nisienlakhawm Lalpa neitu ta ding chun lungawinawna ding hrim a um ngai nawh. Tu ilakpek thei lo hlimna le lawmna neitu an ni lem hlak. An hlawsamna lunghnuol el loin tumruna lientak a inchangtirtu an ni lem hlak.

Sunday, 16 June 2013

THE SHATTERED DREAMS INSPIRATION(1)




“Please do not break your heart over the withering of a dream you once held, that never became yours! After all, the shattered dream could have very well been a nightmare and not a dream at all, you wouldn’t really know because you didn’t have it yet! Let the sparks fade, let the flame dim and die, you’ll never know it was poison” C. JOYBELL

Khmuna’n unau pasari a nei a. Ama hi an milai a nih. An sungkuo-ah a sie a ṭha po po mawphurtu a nih.

Harsatna le hriselnawna kara inchuk ṭawk ṭawk a ni leiin a lunghnuol chang a tam thei hle. A tumruna leiin Pawl Sawm First Division (Letter Mark Bu 4) in a buonthluk a. A hlawtlinga hi asuk lawmtu ni nekin a hringnun-ah sumphai suk zingtu chau a ni lem. An khuo-ah pawl 11 inchukna ding a um ta naw leiin an vangkhawpui a suoksan a ṭul ta si. An khawsakna a enin ngaidi(inchung) chu a tawpna a ni bawk. Fur ruosur angin a bienga mitthli a far ṭuk ṭuk el a nih. Anchuk dan ding a saikar laiin a pa’n hunlo takin muol a liemsan a. Harsatna sumpui thuo sari a hma-ah zing  sienkhawm tumruna lien lem petu a nih. Pawl 11 sunzawm nuom hle sienkhawm insung ngaituona leiin a kumnawka sunzawm lem dingin thuthlukna a siem ta a.

Sikul akai hlima college hming a ihriet a chun kai a tuma. Khuma thiltum laia pakhat a ni ve leiin a phur hle. Vawitam tak Pathien rawnin a kai nuomna thu an zawt a. Pathienin a nauhai ṭhatna dingin iengkim an tuok aphal ti ringna nghet tak neimi a nih. Kum khat chawl a lo ni leiin gap certificate a lak a. Admission ni a hung tlung zet tah. A hming admission la thei dinga an hung ko phing chun ṭawngtaina’n lawmthu a hril nghal a, namenin a lawm nawh.  Lawmna mitthli a far naw thei nawh. A lawmna chuh a sawt naw hle. Jacob 4:14 “Sum sawtnawte hung inlanga, bo nawk el hlak ang hi in ni sih a” ti ziek angin Khuma lawmna chuh mitkhap kar chaua bo nawk el a nih. A gap certificate kha Gazetted Officer a mi a ni si, an I lo ngiet tak kha Doctor(damnawna lei chau an pawm) anthawk a lo ni leiin a ibeisiei le a ithlakhla tak chu a hlawsam ta a nih. A tirin a hrietthiem naw a, tuorthiem intak a tih. Suol ihmang anlau leiin ṭawngṭai pumin a thlungna hotel a pan pei a. A thlung le inruolin bawkkhupin a ṭawngṭai a. Beidawng taka a ṭawngṭai hnungin Lalpa’n hienghin a dawna “I ṭhatna dingin iengkim ka ruot hlak. Mihriem thiltum le beisei po po sukpuitling lang mi hrie phak nawng in ta, uong pal in tih. Harsatna, beidawngna, lungngaina, hlawsamna tuok huna khawm bel ding I mi la nei hi I vangneina a nih.”  Lalpa dawnna a hriet hnungin Khuma’n an  chelrem pui thei chau a nih.

Sunzawm nawk ding……………

FATHER’S DAY CHING ṬHANAW


Khawte a um na na chu Father’s Day hi kan hmang ngai meu nawh. Ka hriet ṭanna chu Silcharah HS 1st Year ka thaw kum kha a nih. Mak tina in vawisun chen ka la sipliem. A ṭhatna nekin a ṭhatnawna ruok ka hmu hi mak ve tak a nih.

Father’s Day hi iem a na? Pahai chawimawina ni chu a ni deu tak. Rambung tamtak a chun Pathienni vawithumna a hmang a ni hlak. Thlado 19, 1910 Spokane YMCA ah Father’s Day hmasatak a nih.

Sungkuo indin ta hai chun Pa ngirhmun le mawphurna rikzie ka neka hriechieng lem vawng in nih. Ka sawl ka kham ti loin an sinthawna a tumru takin an kawppui, nau le tehai chawmna dingin sin an thaw. An nauhai ruol inhnar loa siem, mani neka upa inza, thuawi, Krista lampui kawkhmu, siem puitling hi an thiltum tak a nih. Lungril sawlna leiin zanmu tuorem lo khawp hiela an um chang a bo ngai nawh.


Chawimawina an phu lai zingin ei thawdan dan hi a ṭha chie am? Ringtu ei nina leiin ei hunser tak chu biekinah ei hmang hlak. Naupang bunghrang, Ṭhalai bunghrang, Nupui bunghrang anthawk hla inhlanna, thilpek ei nei hai hi ei thaw ding hrim a nih. Thilpek huna ei thawdan ruok hi chu ṭha ka ti ve naw thung. Mani nuhmeiha’n an pasalhai biekin sunga pek ding ti vet hi thaw ta naw hram inla nuom a um takzet. Hmeithai, sin thawna leia hmun danga umhai ta ding chun khawsawtna/ ka nuhmeila la dam sien/ ka nuhmei umsien ka kuoma ti nawng an tih ei ti thei thak nawh. An hlimlai tak lungnaina/ mitthli surna hmangruo a ni ve thei tlat. Krista zara unau ei nina inlangtir theina chu a tu el khawm mani kawppui nekin papui taphawt bunghrang hminga inpektuona hi a nih.


India danpui siemtuhaiin constitution an siem lai khan rambung tamtak a clause, acts, rights etc an inṭhangsa tir a. A ṭhatna le ṭhatnawna tamtak a um. A ṭhatnawna pakhat chu rambung danga thilhai India rama anbel thei am ti ngaituona an neinawna hi a nih. Father’s Day khawm hi ei rama inṭan a ni naw leiin a ṭhatnawna a um ve tlat. Saphai dan iengkim ah ei bel vet hi ei sietpui na tak a nih. Entirna: Innei huna Mo fawm(a var) hak kher kher, pi le pu thurosie iengmalo a ngaina etc. Pu Lalkhum Keivom a hla phuok “Aw Kan Hmar Ram” a chun “Hnam dang dan ṭhahai la veng ei ta, An dan suol thik loin” a lo ti hi mitinin mani sengah inbel thei inla chu hnam changkang tak ni ngei ei tih.

Wednesday, 12 June 2013

SHATABHDI RÊL SUNGAH


Zingkar inhma takin Haflongah rêl ticket lâk ding ka ni leiin in ka suoksan a. Haflong ka tlung hnungin Lower Haflong Railway Station ka pan nal nal a. Ticket ka lak zoin ka nulienhai inah rêl hung hma poa châwl dingin ka fe a. Dar 2 in Haflong kan suoksan a. Shatabhdi nang ding le nang naw ding ka saikar lain inhnu ta inlang khawm Lumding Stationah a lo la um a.

Inhmawtak pumin D 3 ka pan nal nal a. Ka lût le inruolin a fe nghal a. Ka ṭhungna ding D3 lailung tak a ni leiin ka la lâwn met a. Ka tlung le inruolin ka sâwl bawk, ka thuomhnaw a siena dinga ka sie nghal a. Ka nghakir ka ti chu lânu innui sieuin a mi lo en a. Kan zak kûk leiin ka ṭhungna dinga kan ṭhung chawt a. En ṭha ngam naw tehlem ka thaw a. Anzak leiin hrietnaw tehlem chu ansir ni ngei a tih a ruolhai a biek buoi a. Keikhawm kan zak leiin en ṭha ngam loin ka um a. Ka en nuom bawk si, kan zak bawk si. Ka chanhai luotin kuttin ka se hlawl. A hmel ṭhatzie hmu vuot chau langkhawm siemtu lungawi ding zie ka ngaituo a. Khang lâwm lâwm a ngo el kha iengtak am a fak bîk kan dawn nuom hiel. Chieng taka en dan ding ka ngaituo laiin hrietnavar hmang ṭhangkaina hun a ni awm hi ka ti a. Ka cellphone camera on in ka en chieng chawt a. Ka hnunga inṭhung han mi hmu pal anti kan lau bawk si, Internet thaw ni awm takin ka hawiher ka sukdang lam a. A ruolhai leh an inbiekna a inthawkin Naga a ni ngei a nih ti ka hriet thei. A lim la nuom hle lang khawm ka cellphone camera ri a suok ding a ni leiin ka lak naw mei mei a nih.

Khâng lawma ngo le hmelṭha ka la tawng ngai meu nawh. Ka thipui anga thipui chu tam ngawt an tih ti kan hmai nawh. Hmelṭhahai hi an pieng vangnei zie an inngaituo hlak dim ti ringawtin ka sipliem. Hun fe hrat leiin hun sukchât khawm ka nuom hiel. Narangi kan thlung meu chuh lung a âwi nuom naw hle. Ghy kan thlung el ta ding nisien khawm a sakhmel hmu ding ringawtin la chuong nuom hle langkhawm ṭum a hung ngai ta si. A pumduong chipchier taka ka hmu nuom leiin a neka ṭum hmasa dingin inrang takin ka suok a. Kawtkhar a hung dâK meu chuh ka lo en kan sir rawng rawng. Tlangpa kerai inbâl lul le mawngbâwr pâwng kâk a lo ni ran.

hahahahaha

Saturday, 8 June 2013

KA RUOLHAI


“Aw rinumna hin damsung mi dei ding a nih”
          “Aw rinumnahai thuo iengzam I lan thlar a.
          Damsunga ka tuok ding le mi lo hmuok ding hai chu”
                             (AW RINUMNA)
Mi anga neinung kan ni naw leiin harsa takin lekha kan chuk a. Kan inah mazu an tap an tap el a nih. Ka  Nu le pa’n harsa taka an naupa thiemna runsang beiseina leia an mi enkawl hi an chungah hrilseng ruollo lawmthu ka bat a nih. A letlingin kan phalam a,  chawl um sun sun ah in ka fe hin an sinthaw ka thangpui hlak. An sakhmel ka enin an sinthawna sawlzie, an naupa ta dinga an tha le zung po po an seng hi tumruna mi petu an nih. Iengtik am sinthawin ka nu le pa phur ka sawk zangkhai ding ti ka ngaituo tawp thei ngai nawh. Lekha inchuk tawp tawpa an sin thangpui ka nuom chang a bo nawh. Hlamzui lekha inchuk mi’n mi ting an tih kan lau leiin ka lan chuk hram hram a nih.


Sawrthla eng mawi pham dingin tuola thungna chawiin ka suok a. Vanchung laizawr thlirin ka mit ka len vel lai chun ka ruolhai in an mi phatsan naw zie a min hriettir a. Pasal kan ti hlak a chuh ka ruolhaiin an mi ngaizie ka hmu pha lungriemin a mi thlak buok naw thei nawh. Pangkawp ei ti hai ang deua mi kawp tlat an nih.

Vawitam tak zanmu tuorem loa mi siemtu khawm an ni tho an nih. Pathienin zan chawl hadamna ding a mi pek a chuh ka ta dingin chawlna hrim a um ngai nawh. Khum lai zawlah inher inherin khawfingchat ier ier chen khawm ka meng a bo ngai nawh. Hieng lawma harsatna in a mi thlak buok el hi mihriem rama en chun hrietthiem a harsa ka tih. Chung Pathienin a dit dan ang taka a min duong a ni si. Iem hril ka ta!! “ A changing sim thing a par a, a chang in hmar thing a par hlak” hi thu hi beisiena lientak min nei tirtu a rawp hlak.

Ruol le pai pawl ka nuom thei hle a chuh khawsakna inthlau leiin ruol pawl ka ban hlawl a nih. Indu taluo, I uong ka ruol haiin an mi ti chang a tam thei hle. An mi ti na hai harsa ti lang khawm ka vunin a huop naw tlat leiin uksak naw tehlem ka thaw hlawl hlak a nih. Ka nu le pa harsa ka ti zie hril ka tum hlak a chuh an lungril sawl nak sapa suk sawl ka nuom naw leiin ka ip hmin a ni tak. Bu suong ding ka nei naw leiin phingtama ka um chang a tam.

Lalpa kuoma ka beidawngnahai intlunin mitthli sur rak khawpa ka tawngtai pha a thu le hlaa mi pawlin phingtam dangchar hrim hrim ka hriet ngai nawh. Ka ruoltha neisun chuh Lal Isu chau hi a nih. Ka ruolhai hlaka an mi thlak buok el si. Iengtik am in mi fesan ding a na ka ruolhai!!! A van tak ngei de aw hringnun!!! Khawpui kawtthler a phingtam dangcharhai ka enin ka vangnei zie Lalpa’n a min hriet tir rawp hlak. Harsatna le beidawngna huna intlun ding ka nei hi ka vangnei na tak a nih. A leltlingin harsatna kan chunga a tlung hi mi siemthatu ni’n an lang hlak. Mihausa nau an pahai neina chen tamtak Lalpa lampui pet hmanga khawvel roupuina chenhai ka hmuin inhnarna hrim ka nei nawh. Khawvelin a mi pek theilo hlimna thuruk hi Isu nei naw lang kan harsat naksapa nei kan ring nawh.


Ka ruolhai HARSATNA, RINUMNA, RETHEINA le BEIDAWNGNA han mi pawl ban  ngainaw hai sienkhawm an ni neka RUOLTHA le RINGUM Lal ISU nei hi ka ta din lungawina a nih.