KA HRINGNUN LAMTLUONG HRAW TE HI

Tulaia ka umdan le ka thiltuok hin tamtak a min ngaituo tir nghe nghe a. Thiemnaw inchangna ngawtin ka sipa, thawthei hlak chu ka nei bawk si nawh. Ieng po khawm nisien thil dang hril sap ta loin a thupui a lut chawr el tang ka tih.

Kum 2007 in Pawl 9 ka thaw a. Hi kum hi ngaizawng ka nei na hmasatak a nih. Kan hostel a chun a hung um ve a, ka hmutak ni anthawk in keia danglamna lientak a um ta a. Ka hawiher le ka khawm nghat khawm a dang ta hle. Ka vawikhat neina ding a ni leiin ka lan zak em em a, iengkhawm ka la hril el nawh. Then le ruolhai zarin 17 March, 2008 in ka dit ti chu a hung hriet ve ta a.  April 2 zan dar 9:30 tlumte tlira ka lo tlir hlak chuh a tak ngei a lo inching ta a nih. Ka zaksiet leiin kan inbiek khat em em a, ka tawng an rang bawk leiin ka hril khawm a hriet tha ngai nawh(hahaha). Sienkhawm hlim em em in thla iem a ni chen chu kan in ngaizawng hman a nih. September 10 in ka hmangai em em chun thena biethu a hung tiem el tah a, um ngaina hrie loin zana hin ka tap rawng rawng el hlak a nih. A mi thena san hlak a mi hril bawk si naw, ka vawikhat neina a ni bawk leiin tuor thiem intak ka ti hle. Khuonu ruot a lo ni si. Vawitam kan dawn hnung khawmin dawnzai a mi rel si nawh, a van tak ngei de aw khang hun lai kha. Naupang te el ni langkhawm namenin a pur ka do nawh. Zanmu tuorem khawm an tak thei hle. Sienkhawm ka suklang ngai thak nawh. A mi the leiin ka cher naksapa ka cher nawk zuol a. A ru khat ang tho ka nih.

29 May 2009 in Pathien zau chauin Pawl sawm Letter Mark pali hmuin ka pass ve a. Kaina ding kan saikar lai zingin ka pa’n Hringchar khawpui a kai din a mi suktluk pui ta a. Sienkhawm ka lawmna a famkim thei tak tak nawh. Nitin in a thar a tharin kan ngaina a zuol a. Nikhat chuh ka beidawng luotin a ruolnu kan dawn tir hlawl el tah a. Kum 2 sunga dawnzai rel el naw kha thudik le thudik naw chuh ka hriet nawh, a hung hril ta a. Ka hrietin ka tap zawi zawi a, hostel a um ka ni leiin ka ruolhai mi hriet kan lau taluo leiin damti a ka tap ka ti chuh muolpho rak khawpin ka tap suok hlawl a nih. Ka bienga mittui tui annga far ti lang khawm an khel kher ka ring nawh. Mi tawngbau awiin maw a mi lo the, ieng dinga kei min dawn lova hienga a mi siem am a na ti’n ka ngaituo a, thiemnaw kan changtir tum po leh zawng tuor aiin ngauin a tuor an ti ang deuin kei intak ka ti lema, mak ve tak a nih. Theinghil ka tum po leh ka hmangaina le ka ngai a zuol deu deu a, thawthei hlak ka nei ta si nawh.  Hlimlaini hai ka dawn kir changin a rang vaina ding chau a lo ni el ta si. Ka van rieng ngei de aw!!!

A law ngaina ka hriet ta naw leiin 11 le 12 ka thaw sung ngaizawng pahni ka nei ve a, sienkhawm hlimna tak tak a mi pek thei nawh. A tawpa an lungril na takin ka siem ta lem a. Vawizan hin hmu phak naw lang cheu khawm in ngaidamna ka hung ngen mawl mawl cheu a nih. Ieng dinga inlungril sukna tu ding chaua lo um el am ka na ti’n ka ngaituo tawp thei ngai nawh ti hi mi lo hriepui mawl ro. Thiltha le iengkima in mi lo bawisawmna kawnga lawmthu hril ding tam tak ka nei cheu in kuoma. In lunngril na taka ka lo siem cheu kha keima ah ka lo inbel thei naw lei ana, amiruokchuh vawizan hin kan bel thei ve ta a, in lo pal ram kha ka chana ka hei inbel meu chuh um ngaina ka hriet nawh. Iengpo khawm nisien Pathien hming tak meuin mi ngaidam lul ro. Ka neka tha khawm la hmu ngei ka beisei el khelah la hmu ngei bawk in tih.

TDC zawm dingin Ghy ah ka um nawk ta a. Kum 5 hnunga  chena ka la theinghil theilo nu, theinghil thei lo ding khawpa ka ring kha mak takin September 9, 2012 in a lo dam nawk der an tah. Ka tawngtaina Lalpa’n a dawn ka ti naw thei nawh. Ka hnina kha a mi sukpuitling pek leiin hringnun thara leng ang deua kan ngai lai takin hriet naw Karin Dec 11, 2012 in natna hrik pai ang deuin ka na ta a. Thawthei hlak ka nei si nawh!!  A va sawt naw ngei de aw!! Ieng dinga hlamzui hmanaina hi ka tuok el am a na tia kan ngaituo lain 11 le 12 kan chuk sungai  x le y( name changed) chunga ka I lo thaw kha ka chungah a fu ta ni’n ka hriet a, tuorna hle lang khawm hi ngei hi a nih mi hnemtu chuh.

Kawng khata ngaituo chun ieng dinga hlamzui hmangaina ka tuok nawk el am a nih ti ruok hi chuh hrietthiem harsa ka tih. Khuonu ruot a lo ni el ta si. Ka lampui pik tak hi ieng chena la pik ding am I na?? A eng sawt naw ngei de aw!! Eng dinga I mi phal naw reng am a nih?? Hringnun lamtluong hraw harsa ka ti ngawt el. Hnemtu ding in um hlawl naw maw?? Chelban boa um hi antak ngei de aw!!

Emily Bronte in a poem “: Remembrance” a chun hienghin a lo zieka “ 15 wild Decembers From those brown hills have melted into spring
Faithful, indeed, is the spirit that remembers After such years of change and suffering”. A tleirawl laia a hmangai takin fam a chang  leia a phuok a nih. Keikhawm iengza Dec am a na purdo a ka um nawk ding hi?? A van tak ngei de aw Hringnun!!

KA LAWMNA BEK BEK

North Cachar Hills Autonomous Council MAC election nei hun ding le nomination file hun ding ka hriet le inruolin zanmu tuorem lo khawpin ngaituona ka neia. Ka piengna-Harangajao a ram le leilung min inhawi ti naw hai sienkhawm ka ta ding chun khawvel vanram a ni ringawt a nih. Lekha inchukin Ghy khawpuia um lang khawm ka lungril umna chu Harangajao bawk a ni nawk hlak. Min khawvel changkangna tieng an pan po leh kan vangkhawpui ruok chu Old Stone Age tieng a hmasawn tlat. Iengpo khawm nisien a thupui a lut chawr el tang ka tih.

Nomination file ni a hung hnai deu deu, ka lung anrim deu deu. Tu tum aw an ngir ding, India sawrkar in Right to Franchise a mi pek hi phingpui vawikhat vawihni inhawitir na ringawtin kan hmang rek el dim ti ngaituona’n ka sipliem a. Nomination File ni a hung tlung zet tah, ka I lo ti tak chu a hung tlung tah. Thawthei hlak ka nei bawk si nawh, ka theisun chuh ka sung le kuohai hrilvar chau anta ti ka hrieta, namenin ka lo sawl nawh. “ Money can buy everything except life” hi thu hin ka nabenga dar angin an ri tawp thei nawh.

Sap sumdawnghai Britain rama inthawk hungin kum 200 lai zet India an thuhnuoia an lo sie a. An inlal sung po po India neina an ram changkang na dingin an hmang char char a, a ram le leilung chu suk hmasawn nekin an suk pasie lem. An ni hlawkna naw ding kha chuh thaw kuok hrim an nei bek nawh. Asan bulpui tak chu a ram mi an ni naw lei kha a ni tak a nih. Mani u le nauhai hman hmangai intak ei ti nak laia British Sorkar khan India a lo hmangai naw ding reng a nih.

Kan constituency 25 Lower Kharthong khawm mi 3 in nomination an hung file ve a- Ngamrothang Hmar, Lallawmtan Lungtau, Ropui. An in CANDIDATE nasan ruok chu pakhat khawm ka hriet pui nawh. Ram le hnam hmangaina leia sukchangkang/hmasawn nuom, mani phing sukbel nuomna leia in Candidate an ni??? An manifesto a chu chu kha kha thawng ka tih ti chu anhril ve a. An bau an kuo lei chaua an hril am an lungril ruk taka an ti??? Ka hriet ve der nawh.

Pu Zuol an lal lain changkangna ding awm chuh an hungin lang vuot a, sienkhawm tak chang ram ruok chu a va vang kher el!! Buolmuol Bagan a road chu an hung siem ngeia, fur a hung niin vadungte ti thei khawp hielin a um nawk. A mipuihai kan tha taluo lei, a agent hai lei, Pu Zuol a lei, ama chungah hai lei, Office a thawktu hai lei- tuhai lei am a ni ruok chuh ka hriet nawh. “Hmar tlangpui an thim” Pu Thangngur in a ti le khan tekhi thei a ni am aw??? Ni mei a tih. Pu Zuol hi a biel mi le sa ngei nisien khawm changkangna ding ruok kha chu a va vang de!! Tak changlo changkangna el chau a lo nih.

Pu Lallawmtan le Pi Ropui hi a biel mi le sa chu an ni naw tawp. Ieng leia an hungin candidate am ti ka lo ngaituo laiin Jinam valley a min hriet suok tir rum rum a. Jinam Valley hi NC Hills a Hmar nauhai Jerusalem ti’n ka lo ko ve hlak a, sienkhawm vawisun ni chen hin a ram le leilung thautui chu British Sorkar ang deu khan ram dang mi’n an la sawrdawk pei. Tuhai thiem naw am a na??? A thlangtu mipui hai lei am an Candidate hai ??? Ka hriet lul nawh. Vawisun ni chena a la tlinghai hi iem ana an thaw??? Nang le keia sie le tha hrietna an tah. A tu khawm ka dem nawh ana chuh mani phingpui lo ngaituo leia a mipui hai khawvel puotienga an la sie ruok chu dem thei pa tawpin ka dem. Zani ela an thlangtling pa Pu Khawbung hi te?? A ram le leilung mi ni lo, tuolpui mi le sa ni bawk si, iengleia a zun candidate am a na?? Ka hriet ta naw bak el. A biel mi le sa in candidate an um si a, piengna ram hmangaitu ding ieng leia an tlangtling naw el am a na??? Sum nei naw lei, Politically not fit, mipui dit naw reng reng lei, a lo tling khawma chem mawl ang- ieng lei tak am a ni??? Ka hriet lul nawh. A biel mi le sa Candidate pa- a ram le leilung hriechiengtu hin hmangaina tinreng in a hmangai awm vei leh, mani pienga le murna hmangai naw tu chu tawngsie phur thlak a nih. Iengpo khawm nisien a tling tling tak chu mani hmasiel lo dingin ka ngen mawl mawl.

Harsatna in iengkim thaw an huom an lo ti angin Campaining tan a ni char anthawk khan Congress Candidate nekin Independent han ri an nei ti ka hriet chu siemtu kan tum nuom hiel a nih. A dit dan ang taka siem ei ni si. Ngamrothang- kum sung khan a field a lo siem char char a, harsatna le buoina tuoktu a I lo thangpui hai kha anphatsan tu an ni el am an ta aw ti ka ngaituo a, harsatna lei a ni leiin tukhawm ka mawsiet ngam nawh. Election tawm ela ri hung nei phut, sum senga ri hung neihai kha dem thei pa tawpin ka dem. Buolmuol Bagan a RPF camp ramhnuoimi han an hung ambush tum khan khawtiem an um zo??? Nu le nau thlaphang takin an um lai thlamuongtu ding pakhat khawm an um nawh. In candidate tum an ni si chun long term plan neiin hung ta raw hai seh. Thawk le khata sum anhung dehawn po po kha harsa ngawi ngawi hai kuoma an tlawnin semhai sien thiltha thaw an ni awm veil eh. Mi thenkhat zu le sa chenna ding ringawt a anhmang kha chu a va hei pam lawm lawm, ram le hnam suksietu el chau an lo nih. Politically minded nei naw hai chu hung lul tan aw ro.

Sipai laka mi vengtu, damnaw Haflong a buoipui ngaihai lo buoipui tu, tulna le mamawna a lo thangpui hlaktu, ka sawl e ka kham e ti loin mipui kan kuoltu MAC a ni naw lai khawmin- mi anga sumhnar nei lel lul chu an nawh, sienkhawm a thei ang tawp tawpa mipui a lo samdawl na kha a ra ei inkhumtir leiin vawisun hin Lower Kharthong mi le sa hai pop o kuoma ka lawm takzet. Lower Kharthong a thautui hung sawrdawk tum ringawt hai, neina lei ringawt a ri hung nei phut hai kha ei vote hlutak ei lo pek naw leiin ka lawm takzet. Ei PM Manmohan Singh khawm ASSAM Rajya Sabha MP dingin vawili zet a lo ni ta a, tulai hnai el khan a vawinga dingin nomination a lo file nawk tah, Rambung thuoitu meu hmana a constituency ieng thaw kuo lo chun a ram mi naw hai chun hmangaina tak tak an nei ding am a nih???

Ka u le nau, sung le kuo, then le ruol, Lower Kharthong mipui po po ramdang mi han an mi thuoi ding ditnaw a, a ram ni ngei, mipui hriechiengtu ei tlang thling leiin inchunga lawmthu hril ruollo ka bat. Hmatieng khawm ei ni laia mi ngei mi thuoitu thlangtling nawk ding ka hung fielsa bawk cheu.


DANIEL LUNGTAU
25 MAY, 2013